Cover & binding
Cover
Een cover (omslag, boekband) is het omhulsel van een boek of tijdschrift. In vroegere tijden bestond de boekband meestal uit leer of houten platen die met leer of linnen bekleed werden. Soms werden deze nog versierd met goud, zilver of edelstenen. Nu bestaat hij meestal uit papier of karton. Op de boekband worden de titel en eventueel versieringen aangebracht. Vaak wordt (voornamelijk in Vlaanderen) het woord 'kaft' gebruikt. Strikt gezien is die term niet correct. Kaften is het bekleden van het boek, zoals je dat op school doet met kaftpapier.
In de meeste gevallen bestaat een cover uit drie delen: het voorplat, de rug en het achterplat.
In het midden zit het boekblok. Dat bestaat uit de aan elkaar genaaide katernen van een gebonden boek of de in de juiste volgorde verzamelde losse vellen (bijv. bij digitale druk) voordat de rug gelijmd is of van een boekband of omslag voorzien werd.
Katernen
In het blogartikel over papierformaten legden we uit dat boekbladzijden vaak per 4, 8, 16 of zelfs 32 tegelijk worden gedrukt op vellen tussen een halve en een vierkante meter groot.
In onderstaand schema zie je hoe de drukker die pagina's kan positioneren volgens een "inslagschema". 8 pagina's worden op de rectozijde gedrukt en 8 bladzijden op de rectozijde. Pagina 1 en 16 worden naast elkaar gedrukt. Op de verso daarvan komen pagina's 2 en 15 terecht. Aan de overzijde van het vel worden pagina's 3 en 14 ondersteboven gedrukt, met op de achterzijde pagina's 4 en 13 enz. Wanneer het vel in de lange richting dubbelgevouwen wordt, staan de pagina's allemaal rechtop. Wanneer nog 2 keer gevouwen wordt, krijg je een "katern" nl. de eerste 16 pagina's van een boek in de juiste volgorde. Die pagina's hangen nog wel aan elkaar, maar na naaien en/of lijmen worden de vouwen weggesneden en blijven aan elkaar gelijmde of genaaide pagina's over.
Soorten covers
Hardcover (case bound)
De basis van de cover is karton met een dikte van ca. 2 mm. Het karton van de boekband wordt omplakt met een papieren, linnen, kunststof of lederen bekleding. Die kunnen bedrukt of bestempeld zijn. Aan de binnenkant van de hardcover wordt het schutblad gekleefd (meestal in steviger papier dan de bladzijden van het boekblok, omdat het de verbinding vormt tussen de hardcover en het boekblok zelf.
Als extra bescherming tegen stof en beschadiging wordt in een aantal gevallen een stofomslag (stofwikkel, dust jacket) voorzien. Dit is een papieren vel (wikkel) dat de voor- en achterkant evenals de rug van het boek bedekt en er met zijflappen omheen gevouwen is. Vaak heeft de dustjacket ook een meer commerciële bedoeling wanneer bijv. de eigenlijke omslag bewust sober gehouden werd.
Een hardcover binding heeft als voordeel dat ze stevig en duurzaam is. Omdat er merkelijk meer materiaal voor gebruikt wordt in vergelijking met andere soorten covers, is een hardcover vaak duurder. Een ander nadeel is dat deze cover het gewicht van het boek verhoogt. Dat kan een invloed hebben op de verzendingskosten. Vooral in kleine oplagen is een hardcover significant duurder dan een softcover.
Softcover (paperback)
Bij een softcover bestaat de omslag uit een papiersoort die zwaarder is dan de pagina’s in het boek. Hij kan ook vervaardigd zijn uit dun buigbaar karton. Terwijl boekbladzijden typisch op papiersoorten rond 100 gr/m2 worden gedrukt, is dat voor softcovers rond 250 à 350 gr.
Een softcover is minder duurzaam dan een hardcover. Hij is echter prijsvriendelijker. Om de cover te verstevigen, beschermen en wat meer uitstraling te geven kan je hem laten lamineren.
Zelfkaftend (selfcovering)
De papiersoort en het gewicht van het buitenste blad en het binnenwerk zijn gelijk. Deze werkwijze wordt toegepast bij geniete magazines of dunnere boekjes. Men spreekt dan van ‘zelfkaftende’ publicaties.
Welke cover past bij je boek?
Dit is een persoonlijke keuze. Een antwoord op de volgende vragen kan die keuze richting geven.
Wat is je doelgroep?
Wanneer je een kinderboek geschreven hebt zal je keuze allicht vallen op een harde cover. Die zal langer meegaan dan een zachte cover bij spelende kinderen. Een ‘dust jacket’ zal weinig zin hebben. De wikkel zal snel verdwijnen of scheuren.
Een cursusboek zal duurzamer zijn met een harde cover maar een student zal dikwijls voor een soft cover kiezen omdat het gemakkelijker is dat boek dagelijks mee te nemen naar de les.
Waarvoor dient je boek?
Wordt het boek veel gebruikt maar blijft het op een vaste plaats (bv. een kookboek)? Dan is een harde cover aangewezen. Wanneer de gebruiker het boek vaak meeneemt (bv. om te lezen op de trein), dan is wellicht een lichte zachte cover aangewezen.
Kies je voor duurzaamheid?
Dan is een harde cover ongetwijfeld de beste oplossing.
Wat is je budget?
Wanneer je je publicatie uitstraling wil geven dan is een harde cover en eventueel een stofwikkel erg geschikt. Je moet wel weten dat dit de kostprijs van je boek sterk verhoogt.
We plaatsen de verschillende soorten naast elkaar:
Binding
Het boekbinden is het fysiek samenstellen van een boek uit een aantal katernen of aparte vellen papier. Dit kan op verschillende manieren gebeuren. We bespreken de meest gebruikte werkwijzen.
Geniet (gehecht gebrocheerd)
In elkaar gestoken vellen voorzien van twee of meer nietjes in de rug. Dit ‘in de rug nieten’ kan maar toegepast worden tot een bepaald aantal bladzijden (80-100 bladzijden). Je kan ook kiezen voor een oogniet (omeganiet). Hierdoor kan het document in een ringmap bewaard worden. Dit kan handig zijn om magazines te bewaren. Men kan ook in de zijkant nieten, waarbij men niet gebonden is aan veelvouden van 4.
Garenloos gebrocheerd (gelijmd)
De vellen papier (of de katernen) worden in de rug gefreesd (opgeruwd). Daarna worden ze aan elkaar gelijmd en dan met lijm in de rug van de omslag bevestigd. Omdat er geen naald en draad gebruikt wordt, noemt men dit garenloos binden.
De minimale rugdikte om een garenloos te kunnen binden is ongeveer 3 mm. De maximale dikte is om en bij de 60 mm. Deze manier van boekbinden is bij kleine oplagen goedkoper dan naaien. Bij grote oplagen is het vaak net andersom.
Genaaid gebrocheerd (of genaaid gebonden)
Dit is een van de oudste manieren om boeken te binden. Het boekblok bestaat uit katernen die elk met garen zijn genaaid, waarna ze aan elkaar worden genaaid of gelijmd (meestal met een strip textiel). Het boekblok wordt aan de schutbladen gelijmd en deze schutbladen worden vervolgens aan de binnenkant van de harde band bevestigd. De rug van het boekblok en de band zitten niet aan elkaar vast waardoor je een ruimte tussen het boekblok en de rug ziet als het boek opengeslagen ligt. Hierdoor blijft het boek mooi openliggen. Dit maakt het mogelijk foto’s over twee bladzijden weer te geven zonder dat er in de rug een del wegvalt. Deze techniek is dus ideaal bij boeken die men plat wil neerleggen (bv. kookboeken).
De termen ‘genaaid gebrocheerd’ boek of 'garenloos gebrocheerd' wijst er dus op dat de pagina's eerst in katernen werden gedrukt.
Wire-o (spiraalbinding)
De wire-o binding bestaat uit een stalen spiraal. Het hele boek, inclusief de omslag, wordt door de spiraal bij elkaar gehouden. De spiraalbinding wordt in meerdere kleuren aangeboden (zwart, wit, zilverkleurig…). Door de spiraal kan je de vellen van je boek makkelijk omslaan. Omwille van het gebruikscomfort wordt deze binding vaak toegepast bij cursusboeken en portfolio’s. Bij deze binding kan eventueel een transparante cover voor- en achteraan geplaatst worden.
Andere bindingen
Bovenstaande bindingen zijn de meest voorkomende en worden zowel bij massaproductie als bij kleinere oplagen toegepast. Daarnaast bestaat er nog een erg uitgebreid aantal manieren van inbinden (waarbij bijv. het naaiwerk zichtbaar blijft of een cover bekleed met leder of hout). Die zijn echter meestal ambachtelijk technieken en worden daarom zelden op grotere schaal toegepast.
Lijm bij het boekbinden
Voor het lijmen van het boekblok en het lijmen van het boekblok aan de schutbladen gebruikt de boekbinder meestal de lijmsoorten PUR of EVA.
PUR is een zeer sterke lijmsoort die niet meer zacht wordt na de uitharding.
Hotmelt heeft een mindere kwaliteit. De lijm wordt zacht bij opwarming. Hierdoor gebeurt het al eens dat boeken die in de zon gelegen hebben bladen verliezen.
De nieuwste generaties EVA-lijmen bieden echter een kwaliteit die nauwelijks voor PUR moet onderdoen.
Een gelamineerde cover
De drukker zal je de vraag stellen of je het boek mat of glanzend wil laten lamineren. Bij het lamineren legt een machine een plastic laagje (een coating) over de voorzijde van de boekband. Dit geeft het boek meer uitstraling maar het is ook een bescherming tegen vocht of vetvlekken. Bij een ongelamineerde digitale cover zou ook de toner kunnen loskomen van het papier (vooral op de hoeken en vouwen). Ook hiertegen zal laminaat beschermen.
Je moet dan de keuze te maken tussen mat of glanzend laminaat. Reeds van in het stadium van de vormgeving dient hierover nagedacht. Glanzend laminaat zorgt er immers voor dat de kleuren iets donkerder overkomen. Mat laminaat maakt de kleuren daarentegen wat lichter.
Glanzend laminaat
Glanslaminaat is krasvast en duurzaam. Een beschadiging zal minder opvallen. Het wordt vooral toegepast bij:
Kinder- en jeugdboeken. De cover kan gemakkelijk gereinigd worden met een vochtige doek.
Boeken die een glossy uitstraling nodig hebben.
Mat laminaat
Mat laminaat glimt niet wanneer je er een lamp laat opschijnen. Het was vroeger merkelijk gevoeliger dan glanslaminaat, maar de nieuwere materialen worden ook als "krasvast" aangeprezen. Vroeger werd glanzend laminaat als "chiquer" gezien, maar door de overdaad aan glossy drukwerk de laatste decennia, heeft mat laminaat meer en meer een imago van "stijlvoller" gekregen.
Comments